Το πρώτο μέρος του κειμένου του Jacques Camatte "La mystification démocratique", που δημοσιεύτηκε στο Invariance Series I νο.6, το 1969. Τα υπόλοιπα μέρη στα γαλλικά εδώ
μτφρ: Future Prmrdlism, 2010
-
Η επίθεση του προλεταριάτου στα οχυρά του κεφαλαίου έχει πιθανότητες επιτυχίας, μόνο υπό την προϋπόθεση ότι το προλεταριακό επαναστατικό κίνημα θα τελειώνει με τη δημοκρατία μια για πάντα. Η δημοκρατία είναι το τελευταίο καταφύγιο όλων των αποκηρύξεων και των προδοσιών, αφού αποτελεί την κύρια ελπίδα εκείνων οι οποίοι πιστεύουν στην κάθαρση και την αναζωογόνηση του παρόντος κινήματος που είναι σάπιο στον πυρήνα του.
1. Το γενικό ιστορικό φαινόμενο
“Ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι κατ' ουσίαν πρακτική. Όλα τα μυστήρια που οδηγούν τη θεωρία στο μυστικισμό βρίσκουν τη λογική τους επίλυση στην ανθρώπινη πρακτική δραστηριότητα και στην κατανόησή της.”
(Κ.Μαρξ, 8η θέση για τον Φόυερμπαχ)
1.1 Γενικά μιλώντας, μπορεί κανείς να ορίσει τη δημοκρατία ως τη συμπεριφορά και την οργάνωση των ανθρώπων που έχουν χάσει την αυθεντική οργανική τους ενότητα με την κοινότητα. Συνεπώς, υπάρχει κατά τη διάρκεια όλης της περιόδου που χωρίζει τον πρωτόγονο κομμουνισμό από τον επιστημονικό κομμουνισμό.
1.2 Η δημοκρατία γεννήθηκε τη στιγμή κατά την οποία εμφανίστηκε ο διαχωρισμός μεταξύ των ανθρώπων και της κατανομής των αγαθών. Με άλλα λόγια, γεννήθηκε μαζί με την ατομική ιδιοκτησία, τα διαχωρισμένα άτομα και την ταξική διαίρεση της κοινωνίας, με τη συγκρότηση του Κράτους. Συνεπάγεται ότι γίνεται όλο και καθαρότερη όσο η ατομική ιδιοκτησία γενικεύεται και όσο οι τάξεις εμφανίζονται πιο καθαρά στην κοινωνία.
1.3 Προϋποθέτει ένα κοινό καλό, το οποίο είναι κοινά αποδεκτό. Η περιορισμένη δημοκρατία στις αρχαίες κοινωνίες προϋπέθετε την ύπαρξη της δημόσιας γης και των σκλάβων οι οποίοι δε θεωρούνταν άνθρωποι. Στις σύγχρονες κοινωνίες αυτό το κοινό καλό είναι πιο οικουμενικό (αγγίζει ένα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων). Είναι επίσης πιο αφηρημένο και απατηλό: η πατρίδα.
1.4 Η δημοκρατία με κανένα τρόπο δεν αποκλείει την εξουσία, τη δικτατορία και έτσι το Κράτος. Αντίθετα, χρειάζεται το Κράτος σαν θεμέλιο. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί την κατανομή, ποιος μπορεί να ρυθμίσει τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων και μεταξύ αυτών και του κοινού καλού, αν όχι το Κράτος;
Στην πλήρως ανεπτυγμένη καπιταλιστική κοινωνία το Κράτος επίσης αυτοπαρουσιάζεται ως ο εγγυητής της αναδιανομής από δύο διαφορετικές οπτικές: αποτρέπει το προλεταριάτο από το να τσιμπήσει κάτι από την υπεραξία, και εγγυάται τη διανομή αυτής της υπεραξίας ως κέρδος, τόκο, μίσθωμα κτλ. μεταξύ των διαφόρων σφαιρών του κεφαλαίου.
1.5 Η δημοκρατία συνεπώς συνεπάγεται την ύπαρξη ατόμων, τάξεων και του Κράτους, με αποτέλεσμα να είναι ταυτόχρονα μια μορφή διακυβέρνησης, μια μορφή κυριαρχίας από μια τάξη και ένας μηχανισμός ενότητας και συμβιβασμού.
Στην πραγματικότητα, αρχικά η οικονομική δραστηριότητα διαχώρισε τους ανθρώπους οι οποίοι ήταν ενωμένοι εντός της πρωτόγονης κοινότητας (διαδικασία της απαλλοτρίωσης). Οι παλιές κοινωνικές σχέσεις καταστράφηκαν. Ο χρυσός μετατράπηκε σε πραγματική δύναμη, αντικαθιστώντας την εξουσία της κοινότητας. Οι άνθρωποι αντιτίθονταν ο ένας στον άλλο εξαιτίας των υλικών ανταγωνισμών, οι οποίοι μπορούσαν να αποσυνθέσουν την κοινωνία και να καταστήσουν τη λειτουργία της αδύνατη. Η δημοκρατία εμφανίστηκε ως ένα μέσο συμβιβασμού των αντιθέσεων, ως η πιο κατάλληλη πολιτική μορφή για να συνενώσει ό,τι είχε διαιρεθεί. Εξέφραζε το συμβιβασμό μεταξύ της παλιάς κοινότητας και της νέας κοινωνίας. Αυτή η μυστικοποιημένη μορφή δημιούργησε την ψεύτικη εντύπωση μιας φαινομενικής αναδόμησης της χαμένης ενότητας. Η μυστικοποίηση ήταν προοδευτική.
Στις μέρες μας, στην αντίθετη πλευρά της ιστορίας, η οικονομία έχει οδηγήσει στην κοινωνικοποίηση της παραγωγής και των ανθρώπων. Η πολιτική από την άλλη, τείνει να διαχωρίζει τους ανθρώπους, να τους διατηρεί ως απλές επιφάνειες ανταλλαγής για το κεφάλαιο. Η κομμουνιστική μορφή γίνεται ολοένα και πιο δυνατή μέσα στον παλιό καπιταλιστικό κόσμο. Η δημοκρατία φαίνεται σαν ένας συμβιβασμός ανάμεσα στο παρελθόν - λειτουργώντας ακόμα στο παρόν - και στη μελλοντική, κομμουνιστική κοινωνία. Η μυστικοποίηση είναι αντιδραστική.
1.6 Αναφέρεται συχνά ότι σπέρματα της δημοκρατίας (κάποιοι λένε και μορφές της) μπορούν να βρεθούν στις απαρχές της ζωής του είδους μας, στον πρωτόγονο κομμουνισμό. Όμως αποτελεί παρανόηση το να βλέπουμε σπέρματα μιας ανώτερης μορφής να εμφανίζονται σποραδικά σε μια κατώτερη μορφή. Αυτή η «δημοκρατία» εμφανίστηκε σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Όταν αυτές έπαψαν να ισχύουν, υπήρξε επιστροφή στον προηγούμενο τρόπο οργάνωσης. Για παράδειγμα, η στρατιωτική δημοκρατία στις αρχές της. Η εκλογή του αρχηγού λάμβανε χώρα σε μια ειδική χρονική στιγμή και για συγκεκριμένες αποστολές. Μόλις αυτές εκτελούνταν, ο αρχηγός αφομοιωνόταν και πάλι από την κοινότητα. Η δημοκρατία που εμφανίστηκε προσωρινά επαναφομοιώθηκε. Το ίδιο συνέβη με αυτές τις μορφές του κεφαλαίου που ο Μαρξ ονόμασε προκατακλυσμιαίες. Η τοκογλυφία ήταν η αρχαϊκή μορφή χρηματικού κεφαλαίου που μπορούσε να εμφανιστεί στις αρχαίες κοινωνίες. Αλλά η ύπαρξή της ήταν πάντοτε αβέβαιη, αφού η κοινωνία προστατευόταν έναντι των διαλυτικών της επιδράσεων και την εξουδετέρωνε. Ήταν μόνο όταν ο άνθρωπος έγινε εμπόρευμα που το κεφάλαιο μπόρεσε να στήσει γερά θεμέλια και δεν ήταν πια δυνατό να επαναφομοιωθεί. Η δημοκρατία μπορεί να εμφανιστεί πραγματικά μόνο όταν οι άνθρωποι έχουν διαχωριστεί τελείως και ο ομφάλιος λώρος που τους συνδέει με την κοινότητα έχει κοπεί, δηλαδή όταν υπάρχουν διαχωρισμένα άτομα.
Ο κομμουνισμός μπορεί κάποιες φορές να εμφανίζεται σε αυτή την κοινωνία, αλλά επαναφομοιώνεται πάντα. Θα μπορέσει πραγματικά να αναπτυχθεί από τη στιγμή που η εμπορευματική κοινωνία που υπάρχει θα έχει καταστραφεί.
1.7 Το δημοκρατικό φαινόμενο εμφανίζεται καθαρά σε δυο ιστορικές περιόδους: τη στιγμή της διάλυσης της πρωτόγονης κοινότητας στην Ελλάδα, και τη στιγμή της διάλυσης της φεουδαρχικής κοινωνίας στη δυτική Ευρώπη. Είναι αναμφισβήτητο, ότι κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιόδου το φαινόμενο εμφανίστηκε με μεγαλύτερη ένταση, αφού οι άνθρωποι είχαν υποβιβαστεί στην κατάσταση των ατόμων, και οι παλιές κοινωνικές σχέσεις δεν μπορούσαν πλέον να τους ενώσουν. Η αστική επανάσταση πάντα εμφανίζεται ως αυτή που θέτει σε κίνηση τις μάζες. Από αυτό προκύπτει η αστική προβληματική: πώς να τους ενοποιήσει και να τους θέσει ομαλά μέσα σε νέες κοινωνικές μορφές. Εξ’ ου και η μανία με τους θεσμούς και η έκρηξη των δικαιωμάτων στην αστική κοινωνία. Η αστική επανάσταση είναι μια κοινωνική επανάσταση με πολιτική ψυχή.
Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής επανάστασης, οι μάζες θα έχουν ήδη οργανωθεί από την καπιταλιστική κοινωνία. Δε θα ψάξουν νέες μορφές οργάνωσης, αλλά θα δημιουργήσουν μια νέα συλλογική ύπαρξη, την ανθρώπινη κοινότητα. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα όταν η τάξη δρα σαν ιστορικό υποκείμενο, όταν συντίθεται ως κόμμα.
Έχει αναφερθεί αρκετές φορές μέσα στο κομμουνιστικό κίνημα ότι η επανάσταση δεν είναι πρόβλημα των μορφών οργάνωσης. Για την καπιταλιστική κοινωνία, αντίθετα, το καθετί είναι ένα οργανωτικό ζήτημα. Στις αρχές της ανάπτυξής της, αυτό εμφανίζεται ως αναζήτηση δίκαιων θεσμών, και τελικά ως αναζήτηση των αποτελεσματικότερων δομών για τον περιορισμό των ανθρώπων στη φυλακή του κεφαλαίου: φασισμός. Και στα δύο άκρα, η δημοκρατία βρίσκεται στην καρδιά αυτής της αναζήτησης: πρώτα πολιτική δημοκρατία, έπειτα κοινωνική δημοκρατία.
1.8 Η μυστικοποίηση δεν είναι ένα φαινόμενο σχεδιασμένο από τα μέλη της κυρίαρχης τάξης, μια απάτη που διαπράττουν. Αν ήταν έτσι, θα αρκούσε να γίνει μια απλή ικανοποιητική προπαγάνδα για να ξεριζωθεί από τα μυαλά των ανθρώπων. Στην πραγματικότητα δρα στα βάθη της κοινωνικής δομής, μέσα στις κοινωνικές σχέσεις:
“Το γεγονός ότι μια κοινωνική σχέση παραγωγής παρουσιάζεται με τη μορφή ενός αντικειμένου το οποίο υπάρχει έξω από τα άτομα και ότι οι καθορισμένες σχέσεις που συνάπτουν τα άτομα στη διαδικασία της παραγωγής της κοινωνικής ζωής παρουσιάζονται ως ειδικές ιδιότητες ενός πράγματος, το αναποδογύρισμα [Verkehrung] αυτό και η καθόλου ιδεατή, αλλά πραγματική μυστικοποίηση χαρακτηρίζει όλες τις κοινωνικές μορφές της εργασίας που δημιουργεί ανταλλακτική αξία”
(Κ.Μαρξ, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας)
Συνεπώς, είναι απαραίτητο να εξηγηθεί με ποιους τρόπους η πραγματικότητα μυστικοποιείται, και πως αυτή η απλή αρχικά μυστικοποίηση, γίνεται όλο και μεγαλύτερη και φτάνει στο μέγιστο βαθμό της στον καπιταλισμό.
1.9 Αρχικά, η ανθρώπινη κοινότητα ήταν υποταγμένη στην κυριαρχία της φύσης. Έπρεπε να παλέψει εναντίον της για να επιβιώσει. Η κυριαρχία ήταν ευθεία και η κοινότητα στο σύνολό της την υφίστατο.
Με την εμφάνιση της ταξικής κοινωνίας το Κράτος παρουσιάζεται σαν να εκπροσωπεί την κοινότητα και διατείνεται ότι ενσωματώνει τον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Όμως, δεδομένης της αδυναμίας ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η κυριαρχία της φύσης είναι πάντοτε παρούσα. Είναι έμμεση και διαμεσολαβημένη από το Κράτος και βαραίνει κύρια τα μη προνομιούχα στρώματα. Όταν το Κράτος ορίζει τον άνθρωπο, λαμβάνει τον άνθρωπο της κυρίαρχης τάξης σαν θεμέλιο αυτού του ορισμού. Η μυστικοποίηση είναι πλήρης.
1.10 Στον καπιταλισμό, υπάρχει μια αρχική περίοδος κατά την οποία, αν και η αστική τάξη έχει πάρει την εξουσία, το κεφάλαιο κυριαρχεί μόνο τυπικά. Πολλά κατάλοιπα των προηγούμενων κοινωνικών λειτουργιών συνεχίζουν να υπάρχουν, εμποδίζοντας την κυριαρχία του κεφαλαίου στο σύνολο της κοινωνίας. Αυτή είναι η περίοδος της πολιτικής δημοκρατίας όπου υποστηρίζονται η ατομική ελευθερία και ο ελεύθερος ανταγωνισμός. Η αστική τάξη παρουσιάζει τα παραπάνω ως τα μέσα για την απελευθέρωση των ανθρώπων. Αυτό όμως είναι μια μυστικοποίηση αφού:
"Στον ελεύθερο ανταγωνισμό δεν απελευθερώνονται τα άτομα, αλλά το κεφάλαιο."
(Κ.Μαρξ, Grundrisse)
“Έτσι… ο παραλογισμός να θεωρείται ο ελεύθερος ανταγωνισμός ως η απόλυτη ανάπτυξη της ανθρώπινης ελευθερίας, και η άρνηση του ελεύθερου ανταγωνισμού ως ισοδύναμη της άρνησης της ατομικής ελευθερίας και της κοινωνικής παραγωγής που βασίζεται στην ατομική ελευθερία. Είναι απλά το είδος της ελεύθερης ανάπτυξης που είναι δυνατή στην περιορισμένη βάση της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Αυτός ο τύπος ατομικής ελευθερίας αποτελεί επομένως, την ίδια στιγμή, την πιο σαρωτική κατάργηση όλων των ατομικών ελευθεριών και την πλήρη υποταγή της ατομικότητας στις κοινωνικές συνθήκες, που λαμβάνουν τη μορφή των αντικειμενικών δυνάμεων, στην πραγματικότητα των παντοδύναμων αντικειμένων – αντικειμένων ανεξάρτητων από τα άτομα που σχετίζονται μεταξύ τους. Η αποσαφήνιση της ουσίας του ελεύθερου ανταγωνισμού είναι η μόνη λογική απάντηση στις δοξολογίες του από τους προφήτες της μεσαίας τάξης και στον αφορισμό του από τους σοσιαλιστές.”
(Κ.Μαρξ, Grundrisse)
1.11 “Η δημοκρατία και ο κοινοβουλευτισμός είναι απαραίτητα για την αστική τάξη μετά τη νίκη της με τη βία και τον τρόμο επειδή έχει στόχο να εξουσιάζει μια κοινωνία διαιρεμένη σε τάξεις.”
(Battaglia Communista νο. 18, 1951)
Απαιτούταν συμβιβασμός ώστε να μπορεί [η αστική τάξη] να εξουσιάζει, επειδή ήταν αδύνατο η κυριαρχία να διαρκέσει μέσω του τρόμου. Μετά την κατάκτηση της εξουσίας με τη βία και τον τρόμο από πλευράς του, το προλεταριάτο δεν χρειάζεται τη δημοκρατία, όχι επειδή οι τάξεις εξαφανίζονται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά επειδή δεν πρέπει πλέον να υπάρχει κατάσταση συγκάλυψης ή μυστικοποίησης. Η δικτατορία είναι αναγκαία για να αποφευχθεί κάθε επιστροφή της αντίπαλης τάξης. Επιπλέον, η άνοδος του προλεταριάτου στην εξουσία είναι η ίδια η άρνησή του ως τάξη, αλλά και η άρνηση των άλλων τάξεων. Είναι η αρχή της ενοποίησης των ανθρώπων, της δημιουργίας της κοινότητας. Η απαίτηση για δημοκρατία θα υποδήλωνε την ανάγκη για συμβιβασμό ανάμεσα στις τάξεις και αυτό θα ισοδυναμούσε με το να τεθεί υπό αμφισβήτηση η θέση ότι ο κομμουνισμός είναι επίλυση όλων των ανταγωνισμών, ότι είναι η συμφιλίωση του ανθρώπου με τον εαυτό του.
1.12 Με το κεφάλαιο, η κίνηση της οικονομίας δεν είναι πια ξεχωριστή από την κοινωνική κίνηση. Η ένωση πραγματοποιήθηκε με την αγορά και πώληση της εργατικής δύναμης, αλλά οδήγησε στην υποταγή των ανθρώπων στο κεφάλαιο. Το κεφάλαιο συντίθεται ως υλική κοινότητα και δεν υπάρχει άλλη πολιτική δεδομένου ότι είναι το ίδιο το κεφάλαιο που οργανώνει τους ανθρώπους ως σκλάβους.
Μέχρι αυτό το ιστορικό στάδιο υπήρχε ένας λίγο ή πολύ σαφής διαχωρισμός μεταξύ της παραγωγής και της διανομής. Η πολιτική δημοκρατία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα μέσο μιας πιο δίκαιης διανομής των προϊόντων. Αλλά όταν η εμπορευματική κοινωνία επιτυγχάνεται, η παραγωγή και η διανομή συνδέονται άρρηκτα. Οι ανάγκες της κυκλοφορίας ρυθμίζουν έτσι τη διανομή. Ωστόσο η κυκλοφορία δεν είναι πλέον κάτι εντελώς εξωτερικό από την παραγωγή αλλά είναι, για το κεφάλαιο, μια θεμελιώδης στιγμή της συνολικής διαδικασίας. Έτσι, είναι το κεφάλαιο το ίδιο το οποίο ρυθμίζει την διανομή.
Όλοι οι άνθρωποι εκπληρώνουν μια λειτουργία για το κεφάλαιο που προϋποθέτει βασικά την ύπαρξή τους. Σε σχέση με την εκτέλεση αυτής της λειτουργίας, οι άνθρωποι λαμβάνουν μια ορισμένη ποσότητα προϊόντων μέσω του μισθού. Έχουμε μια κοινωνική δημοκρατία. Η εισοδηματική πολιτική είναι ένας τρόπος που αυτή επιτυγχάνεται.
1.13 Στην περίοδο της τυπικής κυριαρχίας του κεφαλαίου (πολιτική δημοκρατία), η δημοκρατία δεν είναι μια μορφή οργάνωσης που αντιτάσσεται ως τέτοια στο κεφάλαιο, είναι ένας μηχανισμός που χρησιμοποιείται από την τάξη των καπιταλιστών για να επιτυγχάνεται η κυριαρχία της πάνω στην κοινωνία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου όλες οι οργανωτικές μορφές που περιλήφθηκαν σε αυτήν την προσπάθεια πέτυχαν αυτό το ίδιο αποτέλεσμα. Για το λόγο αυτό το προλεταριάτο μπορεί για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα να παρέμβει σε αυτό το πεδίο. Από την άλλη, αντιθέσεις μπορούν να εμφανιστούν και μέσα στην ίδια τάξη, για παράδειγμα μεταξύ του βιομηχανικού και του χρηματιστικού κεφαλαίου. Το Κοινοβούλιο είναι συνεπώς ένα πεδίο όπου συγκρούονται τα διάφορα αυτά συμφέροντα. Το προλεταριάτο μπορεί να χρησιμοποιήσει το Κοινοβούλιο ως πλατφόρμα για να καταγγείλει τη μυστικοποίηση της δημοκρατίας και επίσης μπορεί να χρησιμοποιήσει την καθολική ψήφο ως μέσο για την οργάνωση της τάξης.
Όταν το κεφάλαιο έφτασε στην πραγματική του κυριαρχία και συντέθηκε ως μία υλική κοινότητα, το ερώτημα επιλύθηκε: κατέλαβε το Κράτος. Η κατάκτηση του Κράτους εκ των έσω δεν τίθεται πλέον γιατί δεν είναι τίποτα πέρα από:
“τυπικότητα, η υψηλή γεύση της λαϊκής ζωής, μια τελετουργία. Το στοιχείο των Stände είναι το επικυρωμένο ψεύδος, το νόμιμο ψεύδος των συνταγματικών Κρατών, το ψεύδος ότι το Κράτος είναι το συμφέρον του λαού ή ο λαός το συμφέρον του Κράτους.”
(Κ.Μαρξ, Συμβολή στην Κριτική της Εγελιανής Φιλοσοφίας του Κράτους και του Δικαίου)
1.14 Το δημοκρατικό Κράτος αντιπροσωπεύει την ψευδαίσθηση του ελέγχου της κοινωνίας από τον άνθρωπο (ότι ο άνθρωπος μπορεί να κατευθύνει το οικονομικό φαινόμενο). Προτάσσει το άτομο ως κυρίαρχο. Το φασιστικό Κράτος είναι η απόδειξη αυτής της μυστικοποίησης (με αυτή την έννοια μπορεί να εμφανιστεί ως η άρνησή της). Το άτομο δεν είναι κυρίαρχο. Την ίδια στιγμή, αυτή είναι στην πραγματικότητα η αληθινά αναγνωρισμένη μορφή του καπιταλιστικού Κράτους: η απόλυτη κυριαρχία του κεφαλαίου. Η κοινωνική ενότητα δεν μπορεί να υπάρξει πάνω στη διαίρεση μεταξύ θεωρίας και πράξης. Η θεωρία διακύρηξε: το άτομο είναι κυρίαρχο, η πράξη όμως απέδειξε: κυρίαρχο είναι το κεφάλαιο. Μόνο στο μέτρο που το τελευταίο δεν είχε καταφέρει να εξουσιάσει την κοινωνία απολύτως, υπήρχε πιθανότητα ανισορροπίας. Στο φασιστικό Κράτος η πραγματικότητα υποτάσσει την ιδέα έτσι ώστε να φτιάξει μια πραγματική ιδέα από αυτήν. Στο δημοκρατικό Κράτος η ιδέα υποτάσσει την πραγματικότητα έτσι ώστε να φτιάξει μια φαντασιακή πραγματικότητα από αυτήν. Η δημοκρατία των σκλάβων του κεφαλαίου αποκρύπτει τη μυστικικοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερο για να το επιτύχει. Οι δημοκράτες επιχειρούν να δώσουν έμφαση σε αυτή αφού πιστεύουν ότι μπορεί να συμφιλιώσουν το προλεταριάτο με το κεφάλαιο.
Η κοινωνία που έχει αντιληφθεί το γεγονός της καταπίεσής της (πράγμα που καταργεί την δυαδικότητα, την ανισορροπία πραγματικότητας/σκέψης), είναι απαραίτητο να αντιτάξει σε αυτό την απελευθερωτική ύπαρξη που αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη κοινότητα: το κομμουνιστικό κόμμα.
1.15 Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι θεωρητικοί του 19ου αιώνα ήταν κρατιστές. Πίστευαν ότι μπορούσαν να επιλύσουν τα κοινωνικά ζητήματα στο επίπεδο του Κράτους. Ήταν υπέρμαχοι της διαμεσολάβησης.
Μόνο που δεν καταλάβαιναν ότι το προλεταριάτο όχι μόνο έπρεπε να καταστρέψει την παλιά κρατική μηχανή, αλλά και να βάλει μια άλλη στη θέση της. Πολλοί σοσιαλιστές πίστευαν ότι ήταν δυνατό να κατακτηθεί το Κράτος εκ των έσω και πολλοί αναρχικοί πίστευαν ότι θα μπορούσε κανείς να το καταργήσει από τη μια μέρα στην άλλη.
Οι θεωρητικοί του 20ού αιώνα είναι κορπορατιστές αφού πιστεύουν ότι υπάρχει μόνο ζήτημα οργάνωσης και εξανθρωπισμού της παραγωγής για να λυθούν όλα τα προβλήματα. Πιστεύουν ότι όλα μπορούν να γίνουν αδιαμεσολάβητα. Αυτό είναι μια έμμεση απόδειξη της θεωρίας του προλεταριάτου. Το να πεις ότι είναι αναγκαίο να συμφιλιωθεί το προλεταριάτο με την κίνηση της οικονομίας, είναι σαν να αναγνωρίζεις ότι κάποια λύση μπορεί να προκύψει μόνο σε αυτό το πεδίο. Αυτή η πίστη σε μια μη-μεσολαβημένη λύση προκύπτει από το γεγονός ότι η κομμουνιστική κοινωνία ενδυναμώνεται πάντοτε μέσα στον ίδιο τον καπιταλισμό. Δεν είναι θέμα συμφιλίωσης αυτών των δύο, αλλά καταστροφής της ισχύος του κεφαλαίου, της οργανωμένης δύναμής του, του καπιταλιστικού Κράτους, το οποίο διατηρεί το μονοπώλιο όταν όλοι οι οικονομικοί μηχανισμοί τείνουν να το κάνουν να εξαφανιστεί. Η κομμουνιστική λύση είναι μια μεσολάβηση. Η πραγματικότητα δείχνει ότι το Κράτος ξεπερνιέται, κάτι το οποίο πρέπει να τονισθεί, και την ίδια στιγμή πρέπει να υποδειχθεί η ανάγκη ενός άλλου μεταβατικού Κράτους: της δικτατορίας του προλεταριάτου.
1.16 Η ανάπτυξη προς την κατεύθυνση της κοινωνικής δημοκρατίας ήταν εμφανής από την αρχή:
“Όσο η δύναμη του χρήματος δεν είναι η σχέση μεταξύ πραγμάτων και ατόμων, οι κοινωνικές σχέσεις πρέπει να οργανώνονται πολιτικά και θρησκευτικά”.
(Κ. Μαρξ)
Ο Μαρξ κατάγγελνε συνεχώς την απάτη της πολιτικής και παρουσίαζε απογυμνωμένες τις πραγματικές σχέσεις:
“Η φυσική αναγκαιότητα, δηλαδή οι ανθρώπινες ιδιότητες, όσο κι αν φαίνονται αποξενωμένες και το συμφέρον μαζί είναι που συγκρατούν τα μέλη της αστικής κοινωνίας. Ο πραγματικός τους δεσμός είναι η αστική και όχι η πολιτική ζωή.”
(Κ. Μαρξ, Η Αγία Οικογένεια)
“Ακριβώς η δουλεία της αστικής κοινωνίας είναι που φαίνεται σαν η μεγαλύτερη ελευθερία, επειδή η φαινομενικά ολοκληρωμένη ανεξαρτησία του ατόμου, το οποίο δέχεται σαν ελευθερία του την αχαλίνωτη κίνηση των αποξενωμένων απ’ αυτό στοιχείων της ζωής του, π.χ. της ιδιοκτησίας, της βιομηχανίας, της θρησκείας, κτλ, είναι στην πραγματικότητα η ολοκληρωμένη δουλεία και απανθρωπιά. Στη θέση του προνομίου τοποθετείται εδώ το δίκαιο.”
(Κ. Μαρξ, Η Αγία Οικογένεια)
Το ζήτημα της δημοκρατίας παραμένει μόνο με μια άλλη μορφή ως η ψευδής αντίθεση μεταξύ ανταγωνισμού και μονοπωλίου. Η εμπορευματική κοινωνία τα ενοποιεί. Επίσης με το φασισμό (= κοινωνική δημοκρατία), ενοποιούνται η δημοκρατία και η δικτατορία. Είναι ένα μέσο να αντιμετωπιστεί η αναρχία.
“Η αναρχία είναι ο νόμος της χειραφετημένης από τα προνόμια αστικής κοινωνίας και η αναρχία της αστικής κοινωνίας είναι το θεμέλιο της σύγχρονης κατάστασης των δημοσίων πραγμάτων όπως και η δημόσια κατάσταση είναι από την πλευρά της η εγγύηση αυτής της αναρχίας. Όσο περισσότερο αντίθετα είναι μεταξύ τους αυτά τα δύο στοιχεία τόσο περισσότερο και αλληλοκαθορίζονται”
(Κ. Μαρξ, Η Αγία Οικογένεια)
1.17 Τώρα που η μπουρζουαζία, η οποία ηγήθηκε της επανάστασης που επέτρεψε την ανάπτυξη του κεφαλαίου, έχει εξαφανιστεί, και έχει αντικατασταθεί με την τάξη των καπιταλιστών που ζει από το κεφάλαιο και την διαδικασία αξιοποίησης, η κυριαρχία του κεφαλαίου έχει εξασφαλιστεί (φασισμός) και εξαιτίας αυτού δεν υπάρχει πια η ανάγκη ενός πολιτικού συμβιβασμού, αφού είναι περιττός, αλλά η ανάγκη ενός οικονομικού συμβιβασμού (κορπορατισμός, θεωρία των αναγκών κτλ), και είναι οι μεσαίες τάξεις αυτές στις οποίες στηρίζεται η δημοκρατία. Μόνο όσο ο καπιταλισμός αναπτύσσεται, θα εξαφανίζεται και η ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να μοιραστούμε τη διαχείριση με το κεφάλαιο. Το μόνο που απομένει είναι η απαίτηση για μια κοινωνική δημοκρατία με πολιτικές αξιώσεις: δημοκρατικό σχεδιασμό, πλήρη απασχόληση κτλ. Ωστόσο, με τη δημιουργία της κοινωνικής ασφάλισης, ενώ προσπαθεί να διατηρήσει την πλήρη απασχόληση που αξιώνει, η καπιταλιστική κοινωνία επιτυγχάνει την εξής κοινωνική δημοκρατία: αυτή των σκλάβων του κεφαλαίου.
Με την ανάπτυξη των νέων μεσαίων τάξεων, η απαίτηση για δημοκρατία παίρνει μια χροιά -μόνο- από τον κομμουνισμό.
1.18 Ό,τι γράφτηκε παραπάνω αφορά την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και δεν έχει καμία ισχύ για τις χώρες όπου επικράτησε το Ασιατικό μοντέλο παραγωγής (Ασία, Αφρική) ή που επικρατεί ακόμα (πχ Ινδία). Σε αυτές τις χώρες η έννοια του διαχωρισμένου άτομου δεν έχει παραχθεί. Η ιδιωτική ιδιοκτησία θα μπορούσε να εμφανιστεί αλλά δεν θα μπορούσε να αυτονομηθεί. Το ίδιο ισχύει και για το άτομο. Αυτό σχετίζεται με τις γεω-κοινωνικές συνθήκες αυτών των χωρών και εξηγεί την αδυναμία του κεφαλαίου να αναπτύξει τον εαυτό του σε αυτές τις περιοχές, εφόσον δεν έχει συγκροτηθεί ως κοινότητα. Με άλλα λόγια, μόνο όταν φτάσει σε αυτό το επίπεδο ο καπιταλισμός θα καταφέρει να αντικαταστήσει την αρχαία κοινότητα και έτσι να κατακτήσει αχανείς περιοχές. Μόνο που σε αυτές τις χώρες οι άνθρωποι δεν μπορούν να συμπεριφερθούν όπως στη Δύση. Η πολιτική δημοκρατία αναγκαστικά αποφεύγεται. Μπορεί να υπάρχει το πολύ μόνο κοινωνική δημοκρατία.
Για το λόγο αυτό σε αυτές τις χώρες που δοκιμάζονται από την διείσδυση του καπιταλισμού παρατηρούμε ένα διπλό φαινόμενο: μια συμφιλίωση του πραγματικού κινήματος με την αρχαία κοινότητα, και μία ακόμη με την μελλοντική κοινότητα: τον κομμουνισμό. Έτσι προκύπτει η δυσκολία στο χειρισμό αυτών των κοινωνιών.
Με άλλα λόγια, ένα τεράστιο κομμάτι της ανθρωπότητας δεν θα γνωρίσει τη μυστικοποίηση της δημοκρατίας όπως είναι γνωστή στη Δύση. Αυτό είναι ένα θετικό γεγονός για την επερχόμενη επανάσταση.
Όσον αφορά τη Ρωσία, έχουμε μια ενδιάμεση περίπτωση. Μπορούμε να σημειώσουμε την δυσκολία με την οποία ο καπιταλισμός εγκαθιδρύθηκε εκεί. Χρειαζόταν μια προλεταριακή επανάσταση. Εκεί επίσης, η δυτική πολιτική δημοκρατία δεν είχε τις βάσεις ανάπτυξης και μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι δεν μπορεί να ακμάσει. Όπως στη σύγχρονη Δύση, θα έχουμε κοινωνική δημοκρατία. Εκεί, δυστυχώς η αντεπανάσταση δηλητηρίασε [την επανάσταση] με τη μορφή της προλεταριακής δημοκρατίας και, για πολλούς, ο εκφυλισμός της επανάστασης πρέπει να αναζητηθεί στην μη-συνειδητοποίηση αυτού.
Η κομμουνιστική επανάσταση θα ξαναεμφανιστεί, αναγνωρίζοντας αυτά τα γεγονότα και δίνοντάς τους την πρέπουσα σημασία. Το προλεταριάτο θα ανασυσταθεί ως τάξη και συνεπώς ως κόμμα, υπερβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο τα στενά όρια όλων των ταξικών κοινωνιών. Το ανθρώπινο είδος τελικά θα ενοποιηθεί συγκροτώντας μια ενιαία ύπαρξη.
1.19 Όλες οι ιστορικές μορφές της δημοκρατίας αντιστοιχούσαν σε στάδια ανάπτυξης όπου η παραγωγή ήταν περιορισμένη. Οι διάφορες επαναστάσεις που διαδέχτηκαν η μία την άλλη ήταν μερικές επαναστάσεις. Η οικονομική πρόοδος ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί και να προχωρήσει δίχως να υπάρχει εκμετάλλευση κάποιας τάξης. Μπορούμε να σημειώσουμε ότι από την αρχαιότητα οι επαναστάσεις έχουν συμβάλλει στη χειραφέτηση ενός αυξανόμενου τμήματος της ανθρωπότητας. Από το γεγονός αυτό προέκυψε η ιδέα ότι κινούμαστε προς την κατεύθυνση μια τέλειας δημοκρατίας, μιας δημοκρατίας που φέρνει κοντά όλους τους ανθρώπους. Σαν αποτέλεσμα πολλοί βιάζονται να εξισώσουν το σοσιαλισμό με τη δημοκρατία. Είναι αλήθεια και μπορεί να ειπωθεί ότι με την κομμουνιστική επανάσταση και τη δικτατορία του προλεταριάτου, ένα μεγαλύτερο τμήμα της ανθρωπότητας απ’ ότι πριν εισέρχεται στο καθεστώς αυτής της ιδανικής δημοκρατίας. Και επίσης ότι, γενικεύοντας την προλεταριακή συνθήκη σε ολόκληρη την κοινωνία, το προλεταριάτο καταργεί τις τάξεις και επιτυγχάνει την δημοκρατία (το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» έλεγε ότι η επανάσταση είναι η κατάκτηση της δημοκρατίας). Ωστόσο είναι απαραίτητο να προστεθεί ότι αυτή η μετάβαση στο όριο, αυτή η γενίκευση, αποτελεί συγχρόνως την καταστροφή της δημοκρατίας. Γιατί ταυτόχρονα, η ανθρωπότητα δεν παραμένει συγκροτημένη με την ιδιότητα ενός απλού αθροίσματος ατόμων, όλων ίσων στα δικαιώματα, αν όχι στην πραγματικότητα. Αυτό μπορεί να συμβεί για μια πολύ σύντομη περίοδο της ιστορίας, λόγω της αναγκαστικής εξίσωσης των ανθρώπων. Η ανθρωπότητα θα συγκροτηθεί ως μία συλλογική ύπαρξη, την Ανθρώπινη Κοινότητα [Gemeinwesen]. Αυτή γεννιέται έξω από το δημοκρατικό φαινόμενο, και ο σχηματισμός του προλεταριάτου ως κόμμα είναι που τη μεταδίδει στην κοινωνία. Όσον αφορά την μελλοντική κοινωνία, υπάρχει μια ποιοτική αλλαγή και όχι μόνο ποσοτική. Για την δημοκρατία είναι «ο αντι-μαρξιστικός κανόνας αυτής της ανίσχυρης ποσότητας να γίνεται πάντα ποιότητα». Η απαίτηση για δημοκρατία στη μετα-επαναστατική κοινωνία είναι αποδοχή της αδυναμίας της. Επιπλέον, η κομμουνιστική επανάσταση δεν είναι πια μια μερική επανάσταση. Με αυτήν, η σταδιακή χειραφέτηση τελειώνει, και η ριζική χειραφέτηση επιτυγχάνεται. Εδώ υπάρχει και πάλι ένα ποιοτικό άλμα.
1.20 Η δημοκρατία βασίζεται σε ένα δυϊσμό, και είναι το μέσο αυτός να ξεπεραστεί. Έτσι, επιλύει το δυϊσμό μεταξύ πνεύματος και ύλης, που είναι ισοδύναμος με αυτόν μεταξύ των σπουδαίων ανθρώπων και της μάζας, μέσω της ανάθεσης εξουσιών. Το δυϊσμό μεταξύ πολίτη και ατόμου, μέσω του ψηφοδελτίου και της καθολικής ψήφου. Στην πραγματικότητα, με την πρόφαση της ανόδου της ολοκληρωμένης ύπαρξης στο προσκήνιο, λαμβάνει χώρα η εκχώρηση της αυτονομίας του ατόμου στο Κράτος. Το άτομο αποστερείται της ανθρώπινης δύναμής του.
Η διάκριση των εξουσιών απαιτεί την ενότητά τους και αυτό γίνεται πάντα με παραβίαση του συντάγματος. Αυτή η παραβίαση βασίζεται στο διαχωρισμό της πραγματικής κατάστασης και της ηθικής, ορθής κατάστασης. Η μετάβαση από τη μία στην άλλη διασφαλίζεται μέσω της βίας.
Η δημοκρατική αρχή είναι στην πραγματικότητα η αποδοχή μιας δεδομένης κατάστασης: της διαίρεσης της πραγματικότητας, του δυϊσμού που χαρακτηρίζει την ταξική κοινωνία.
1.21 Συχνά, κάποιοι επιθυμούν να αντιτάξουν στη δημοκρατία γενικά, που είναι μια κενή ιδέα, μια μορφή δημοκρατίας που θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την ανθρώπινη χειραφέτηση. Αλλά πώς γίνεται να υπάρχει μία έννοια, της οποίας τα χαρακτηριστικά δεν είναι μόνο σε αντίθεση με την γενική της ιδέα, αλλά επίσης είναι και η άρνησή της; Στην πραγματικότητα η θεωρητικοποίηση μιας συγκεκριμένης δημοκρατίας (της προλεταριακής δημοκρατίας για παράδειγμα) αποφεύγει ακόμα το ποιοτικό άλμα. Πράγματι, είτε η εν λόγω δημοκρατική μορφή έρχεται σε αντίθεση με την γενική έννοια της δημοκρατίας και συνεπώς είναι κάτι άλλο στ’ αλήθεια (για ποιο λόγο τότε να την αποκαλούμε δημοκρατία;), είτε είναι συμβατή με την έννοια, και μπορεί μονάχα να υπάρχει μια αντίθεση ποσοτικής φύσης (για παράδειγμα ότι περιλαμβάνει έναν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων), και άρα δεν υπερβαίνει τα όρια της έννοιας, ακόμα κι αν τείνει να τα διευρύνει.
Αυτή η άποψη συχνά εμφανίζεται με την εξής μορφή: η προλεταριακή δημοκρατία δεν είναι αστική δημοκρατία, και μπορεί κανείς να αναφέρει την άμεση δημοκρατία για να δείξει ότι ενώ η δεύτερη [η αστική] απαιτεί ένα διαχωρισμό, ένα δυϊσμό (ανάθεση εξουσιών), η πρώτη το αρνείται. Η μελλοντική κοινωνία ορίζεται έτσι ως η πραγμάτωση της άμεσης δημοκρατίας.
Αυτή είναι μόνο μια αρνητική άρνηση της αστικής κοινωνίας, και όχι η θετική της άρνηση. Επιδιώκει να ορίσει τον κομμουνισμό ως μια μορφή οργάνωσης που θα ήταν καταλληλότερη για τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες. Όμως ο κομμουνισμός είναι η επιβεβαίωση της ύπαρξης, η αληθινή Ανθρώπινη Κοινότητα. Η άμεση δημοκρατία εμφανίζεται ως ένα μέσο για την επίτευξη του κομμουνισμού. Ωστόσο ο κομμουνισμός δεν χρειάζεται μια τέτοια μεσολάβηση. Δεν είναι θέμα του έχειν ή του πράττειν, αλλά του είναι.